3d printing zorgt voor digitale revolutie en nieuwe handelsverhoudingen 

De ontvangstzaal op het RDM-terrein in Heijplaat zat op woensdag 7 mei vol met vroege vogels, die het eerste Havenvereniging-ontbijt wilden meemaken. In dit jubileumjaar georganiseerd om de bedrijfsleden van de Havenvereniging in het zonnetje te zetten. En dat viel, mede door de prima verzorging, duidelijk in de smaak. De kans is dan ook groot  dat er een jaarlijkse traditie is geboren. De Europese Verkiezingen stonden centraal met een mini-discussie tussen PvdA-gemeenteraadslid Leo Bruijn en VVD-Euro-kandidaat Caroline Nagtegaal-Van Doorn over Rotterdam en Europa, maar het hoofdthema van de ochtend was 3d printing.

Het decor was het imposante terrein van de voormalige scheepswerf, dat nu RDM Campus heet en eigendom is van het Havenbedrijf Rotterdam. Een verzamelplek van MBO- en HBO-opleidingen van het Albeda College en Hogeschool Rotterdam, die samenwerken met bedrijven, die het technisch onderwijs een impuls willen geven door het ontwikkelen van nieuwe producten. Op die manier snijdt het mes aan twee kanten. Jongeren en bedrijven leren van elkaar en dat kan innovatieve produkten maar ook werkgelegenheid opleveren. Talloze bedrijven werken op de RDM Campus al samen aan tal van projecten.

Makerspace
Ook maritieme ondernemingen als Boskalis, Damen, IHC Merwede, Imtech, Huisman, Van Oord en Ampelmann. Dat laatste bedrijf is in 2003 ontsproten uit een afstudeeropdracht aan de TU Delft. Het maakt inmiddels met succes een platform op hydraulische cilinders, dat meedeint op de golven, waardoor het op volle zee mogelijk wordt om van een schip, via een stabiele loopbrug over te stappen op een windmolen. Ampelmann heeft nu honderd man in dienst en is bezig met een forse uitbreiding op de RDM Campus. Ook andere bedrijven hebben een eigen ruimte gehuurd in het RDM Innovation Dock, andere maken gebruik van de faciliteiten zoals 3d printen. 

RDM Makerspace  een bedrijf dat eigendom is van Vincent Wegener en Jurjen Lengkeek, is gespecialiseerd in het geven van las- en houtbewerkingscursussen en 3d-workshops aan bedrijven hobbyisten, maar ook scholieren. Een techniek die dertig jaar geleden werd ontwikkeld door de Amerikaan Chuck Hull, maar pas de afgelopen vijf jaar een stormachtige ontwikkeling heeft doorgemaakt, bevestigt Wegener tijdens zijn presentatie. “We staan aan de vooravond van de derde industriële revolutie, de digitale”, weet hij.

Wegener vervolgt: “RDM Makerspace werkt als een sportschool. Je wordt lid en dan kun je hier met de spullen van Albeda en de Hogeschool lassen, houtbewerken, maar ook 3d printen. Bedrijven gebruiken het om te testen of iets werkt, of om een klant veel beeldender inzicht te geven aan wat voor oplossing je zit te denken. Dat werkt beter dan een tekening. Ze kunnen het echt vasthouden”.

Rekenkracht
Het is volgens Wegener een voorbode voor wat ons staat te wachten. 3d printers zijn inmiddels betaalbaar en ze kunnen steeds meer. Bovendien komt de software in toenemende mate binnen bereik van de consumenten.

Wegener: “Bepalend voor de ontwikkeling is snelheid en rekenkracht. Kijk naar de smartphones van nu, die kunnen net zoveel als de supercomputers van vroeger. Protheses, beugels, gehoorapparaten, stoelen, maar ook op maat gemaakte schoenen in de kleur die je zelf wilt, behoren al tot de mogelijkheden. In China worden zelfs eenvoudige huizen met 3d printers gemaakt. Voor ons zijn ze te primitief, maar voor mensen die uit de slumps komen, zijn ze een uitkomst”.

“Denk eens in wat voor impact het hier zal hebben op de bouwwereld en architectuur als we zelf een deel van een huis kunnen bouwen. Ook de race- en vliegtuigwereld past 3d geprinte onderdelen toe. Dat scheelt in het gebruik van brandstof. En vliegtuigen kunnen bijvoorbeeld meer lading meenemen. De onderdelen zijn niet alleen lichter, maar ook goedkoper en relatief snel gemaakt. De tijd dat een turbine of een andere machine niet gebruikt kan worden, vanwege een reparatie neemt enorm af. En tijd is geld”.

De revolutionaire techniek heeft nog wel wat hobbels te overwinnen. Zo is het combineren van grondstoffen bij het printen, slechts sporadisch mogelijk. Verder moet het uitgeprinte model nog een nabehandeling ondergaan, zijn er voor een hogere productie veel printers nodig en is er wat kwaliteitseisen betreft nog nauwelijks iets geregeld.

Printtechnieken
3d printing werkt vrij simpel. Een digitaal bestand wordt omgezet naar een tastbaar object. Het object wordt door de 3d printer laagje voor laagje opgebouwd. Tegenwoordig kun je veel materialen printen ook in complexe vormen printen zoals, plastic, brons, goud, titanium, roestvrij staal, chocolade, hout, papier glas en keramiek. In de nabije toekomst wordt het printen van organen mogelijk. Er zijn verschillende 3d printtechnieken:

Fused Deposition Modeling
FDM is een techniek waarbij een verplaatsbare spuitmond een lange, dunne draad thermoplastisch materiaal op elkaar legt. Laagsgewijs ontstaat zo een driedimensionaal object. De meeste “thuis”-printers maken gebruik van deze techniek.

Selective Laser Sintering
SLS is een techniek waarbij laagsgewijs kunststof objecten worden opgebouwd door het versmelten van een thermoplastisch (of metaal) poeder. Een laagje poeder wordt telkens op een ander laagje poeder gelegd. Na elke laag wordt de poeder door een laser plaatselijk gesmolten (gesinterd), waardoor het hard wordt en zich mengt met de andere lagen poeder. Dit wordt herhaald totdat een heel object in 3D is ontstaan.

ZCorp 
De techniek van een Zcorp printer is vergelijkbaar met die van SLS. De poederdeeltjes worden niet aan elkaar versmolten door een laser, maar aan elkaar verlijmd met een bindmiddel. Het verschil is dat het toegepaste materiaal beduidend minder sterk is (het beste te vergelijken met gips), maar een voordeel is wel dat je met het 3D printing technologie van ZCorp in full color kunt printen.

Multi Jet Modeling
MJM is een techniek waarbij druppeltjes gesmolten was op elkaar worden gespoten.

Ontwerpers gebruiken deze tamelijk breekbare modellen vooral om complexe vormen te visualiseren. Een wasplotter bouwt laag voor laag het object op. De kop van zo’n plotter kan wel uit 100 individuele wasnaalden bestaan.

Polyjet 
Polyjet spuit laag voor laag minuscule druppeltjes vloeibaar polymeer materiaal op een platform. Elke laag wordt door UV licht uitgehard direct nadat het is neergelegd. Hierdoor hecht het aan andere lagen en wordt het meteen hard. Op plaatsen waar nodig wordt het product ondersteund door een kunststof support materiaal.

Springplank
Hoeveel invloed zal de 3d-ontwikkeling hebben op de vervoersstromen in de wereld van bijvoorbeeld Azië naar Europa en wat gaan de havens ervan merken? Zal Rotterdam bijvoorbeeld een poederhaven worden? En worden de producten straks veel dichter bij de markt gemaakt, of  zal de massaproductie in de lage lonen landen voorlopig in stand blijven? Vragen die door de aanwezigen op de RDM Campus werden gesteld. Dat blijft uiteraard koffiedik kijken, maar het wordt waarschijnlijk eerder actueel dan menigeen denkt. Een besef dat bij de deelnemers, na de uitleg en de rondleiding van de twee initiatiefnemers van RDM Makerspace, groeide.

“Dat het impact zal hebben is wel duidelijk” zegt Sanne Maris, junior adviseur regiomanagement Duitsland en Azië bij het Havenbedrijf Rotterdam. “Dat besef is aanwezig bij het Havenbedrijf. Er wordt over gepraat hoe er op in te spelen. Maar het is niet aan mij om met oplossingen te komen. Daarvoor werk ik er nog tekort”.

“Chinese bedrijven beseffen heus wel dat binnen tien jaar, de goedkope maakindustrie eindigt”, vult Theo Kruithof aan. “De lonen stijgen immers ook daar. Daarom zijn Chinese bedrijven steeds meer actief in Europa. Wij begeleiden hen daarbij. Want Chinezen zijn gewend om in andere verhoudingen te denken. Vandaar dat ze, Hamburg, Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen als één Europese haven- en industrie-delta zien. Maar Nederland wordt door hen wel beschouwd als springplank voor Europa, omdat we een open samenleving hebben, waar het prettig wonen is”.

“Ik wist niet dat hier nog meer gebeurde dan alleen opslag”

Als je met je auto op het punt rijdt waar de N15 overgaat in de A15, kijk je bij de Rotterdam Car Terminal van de Broekman Group, altijd onwillekeurig naar die enorme garages vol met auto’s. Op het grootste parkeerterrein van Nederland is plaats voor zo’n 35 duizend auto’s, waarvan de helft overdekt kan staan.

Jaarlijks worden daar ruim 200 duizend auto’s “behandeld”. Maar dat aantal staat in schril contrast met havens als Zeebrugge en Bremerhaven, die ieder goed zijn voor zo’n twee miljoen auto’s. Wat de laatste haven betreft niet verwonderlijk, want auto’s zijn een belangrijk Duits exportprodukt.

Aangezien er in Nederland alleen in Born bij Ned Car Mini’s  worden geassembleerd, zijn miljoenen auto’s in Rotterdam onhaalbaar. Negentig procent van het aantal verwerkte auto’s bij Broekman komt uit het buitenland. Voor het merendeel uit Azië. Kia, Hyundai en Ssang Yong bijvoorbeeld uit Zuid-Korea. En Mazda, Subaru en Daihatsu uit Japan. Daarnaast worden er auto’s uit de Verenigde Staten richting Rotterdam verscheept. Per spoor en trucks worden ze aangevoerd vanuit de Oost-Europese fabrieken van merken als VW, Skoda, Seat en Suzuki. In Nederland is VW-importeur Pon een klant van Broekman. Verder zorgt Broekman ervoor dat de auto’s die in dat deel van Europa worden gemaakt, naar andere landen op het continent worden getransporteerd. Dat doet Broekman ook vanaf de zusterterminal in het Limburgse Born. Het gaat hier niet alleen om auto’s, maar ook om graafmachines. De Rotterdamse logistieke dienstverlener levert tevens Mercedessen en Brabussen op de juiste plek in China af. 

Toegevoegde waarde
De automerken kiezen voor Rotterdam, vanwege de gunstige geografische ligging, de goede achterlandverbindingen en doordat Broekman faciliteiten heeft om de auto’s land- of dealer specifiek te maken. Iets wat bij de grote andere Europese car terminals aanmerkelijk minder gebeurd. 

Sjors Bosvelt, general manager van Broekman Automotive vertelt: “Wij kunnen zorgen voor de toegevoegde waarde. De instructieboekjes in de auto’s verzorgen en stickers in iedere taal. Maar ook actiemodellen kant en klaar maken door bijvoorbeeld radio, parkeersensoren en navigatie in te bouwen, matten te plaatsen, velgen en de auto te voorzien van stripes. Ook doen we desgewenst de nul-kilometerbeurt of monteren kentekenplaten. Kortom wat een importeur of autoverhuurbedrijf maar wil. Zo kunnen er bij Broekman dagelijks duizend modificaties op de auto’s worden aangebracht”. 

“Europa is voor Azië namelijk een moeilijke markt. Er moet rekening worden gehouden met 27 verschillende landen, met hun eigen taal en met telkens net andere regelgeving. Wij kunnen de rompslomp die dat met zich meebrengt en de logistieke verwerking helemaal uit handen van de klant nemen.” 

Schade
Bosvelt vervolgt: “Als de auto’s hier in Rotterdam aankomen dan worden ze, nadat ze door onze mensen van boord zijn gereden, eerst gecontroleerd op beschadigingen. Dan wordt ook bepaald wie verantwoordelijk gesteld moet worden voor de schade. Het zijn meestal lakbeschadigingen en kleine deukjes. Bij één procent gaat het om grotere schades. Daarna volgt het herstel. Gemiddeld staan de auto’s hier zestig dagen. Als ze afgeleverd moeten worden zijn ze gemakkelijk terug te vinden dankzij het Radio Frequency Identification-systeem dat we gebruiken. Aan iedere auto zit een ‘tag’, die signalen zendt en door middel van een draagbare computer zijn die op te vangen en kunnen we tot op tien centimeter na nauwkeurig bepalen waar de auto staat. Vervolgens gaan de auto’s door de nieuwe veertig meter lange wasstraat, die mechanisch kan poetsen en voorzien is van veel meer wasprogramma’s dan de oude. Bovendien is hij veel milieuvriendelijker, omdat hij automatisch uitgaat als de auto is gewassen. Hier wordt ook het eventueel aanwezige vliegroest met een zuur verwijderd. De wasstraat heeft een capaciteit van 120 auto’s per uur”. 

Oost-Europa
Automotive is één van de vier bedrijfsonderdelen van het 54 jaar oude Broekman. Het werd in 1995 overgenomen van ECT. Broekman houdt zich verder bezig met shipping en logistiek en is agent van diverse rederijen. Broekman is, naast in Europa, actief in India, Singapore en Sjanghai. Het bedrijf telt 750 personeelsleden en heeft een omzet van 200 miljoen euro. Het merendeel van de auto’s dat Broekman in Rotterdam behandeld, wordt per boot aangevoerd. Gemiddeld meert er één schip met 600 tot 1000 auto’s per dag aan de kade van de Brittanniëhaven af. Daarnaast verzorgt Broekman de aflevering van auto’s van een aantal Europese -, zoals VW en Aziatische merken, die in Oost-Europa worden gemaakt. Verder heeft het een carterminal in het Limburgse Born, van waaruit de distributie van een aantal automerken en graafmachines verder Europa in plaatsvindt.
Bosvelt: “We hebben nu in Rotterdam een bezettingsgraad van 60 tot 70 procent. Ondanks alle lichtpuntjes in de Europese economie, trekken de autoverkopen, nog niet aan. In de afgelopen drie maanden zijn autoverkopen met zeven procent gedaald. Auto’s worden technisch beter en worden langer gebruikt. Bovendien liep een aantal gunstige bijtellingsvoorwaarden vorig jaar af, waardoor de aankoop door veel consumenten naar voren is geschoven en dat merk je dit jaar. Er staan hier vooral auto’s voor de particuliere markt, dan ben je dus heel erg afhankelijk van het consumentenvertrouwen. Wat ons betreft mag het economisch herstel sneller gaan. Toch blijven we optimistisch over de toekomst.”.

Rust
“Erg leuk om het allemaal van dichtbij te zien”, zegt Hans Baldee, die vroeger bevrachter vloeibare ladingen was. “Ik ben hier een keer geweest met m’n zoon geweest. Je kon tot aan de kade lopen. Door een beveiligingssysteem als ISPS is dat nu onmogelijk.” Voormalig surveyor Wim van Gemeren, door Baldee overgehaald om lid te worden van de Havenvereniging, zegt: “Vroeger crosste je door heel de haven, maar had je nauwelijks oog voor de omgeving waarin je werkte. Tijdens zo’n excursie heb je de rust om beter te kijken”.Lisette van der Pijl en Joost van der Zon zijn lid van Jong Havenvereniging. Ze zijn beiden geen autofreak, maar vonden het toch interessant. ”Jammer dat het midden op de dag is, want ik weet zeker dat m’n vriend dit heel leuk had gevonden”, zegt Lisette. Ze vervolgt: Ik geef via Port-able social media adviezen aan bedrijven. Hard nodig want het toepassen van social media is in de haven nog niet zo ingeburgerd. Broekman heeft sinds kort de draad weer opgepakt en ik heb aangeboden een gratis workshop te geven. Ik ben benieuwd hoe ze zullen reageren”. Joost, werkzaam als consultant bij Veneficus vult aan: “Ik ben meer geïnteresseerd in de logistieke processen en ik wist niet dat hier nog veel meer gebeurde dan alleen de tijdelijke opslag van auto’s. Heel indrukwekkend!”