Reisverslag excursie Vopak

Met de bus naar de Koninklijke Vopak in Europoort op 3 september 2013

Met een volle bus vertrokken we vanaf de Slinge. Helaas misten 2 leden de bus, maar dat kwam mede doordat mijn nieuwe telefoon nog niet goed was ingesteld, waarvoor mijn excuses.

Vopak heeft het predicaat Koninklijk. Om dat er iedere keer voor te plaatsen, vind ik een beetje onleesbaar worden. In Europoort werden wij ontvangen door Jan Bert Schutrops, President Vopak Management Nederland BV (tevens voorzitter van onze Havenvereniging) en door Jos Steeman, directeur Vopak Terminal Europoort.

Jan Bert heette ons welkom en gaf uitleg over Vopak als internationaal concern en Vopak Nederland in het bijzonder. Wereldwijd zijn er 6.000 werknemers, waarvan in Nederland meer dan 1.000.
Vopak werkt met geautomatiseerde processen volgens 75 standaard operationele normen, over alle terminals in de wereld: 83 in 31 landen. Hierbij is veiligheid de eerste vereiste. Uiteraard voldoen alle Vopak terminals aan de ISPS-voorschriften (zie onder).
Vopak is ’s werelds grootste onafhankelijke dienstverlener in tankopslag, gespecialiseerd  in opslag en overslag van vloeibare chemicaliën, gassen en olieproducten.

De geschiedenis gaat terug tot 1616. Dus over 2 jaar is de viering van het 400-jarig bestaan. In 1616 is het bedrijf begonnen met de opslag van koffie, thee en specerijen, met o.a. de Nederlandse Oost-Indische Compagnie als klant. De eerste olie werd in 1860 in de VS geboord en niet veel later werd er olie in Nederland geïmporteerd. In die tijd gebeurde dat nog in kisten/houten vaten.
In 1999 is Vopak gevormd door de fusie tussen Pakhoed en van Ommeren. Nu is het de grootste onafhankelijke tankterminal operator ter wereld, met een wereldwijde opslagcapaciteit van 29,9 miljoen cbm, waarvan 9,8 cbm in Nederland.

Vopak hoort in Nederland – op de ranglijst van grootste bedrijven – bij de top 20, gemeten naar beurswaarde. Doordat het een speler is in de wereldwijde economie, is Vopak niet zozeer afhankelijk van wat er specifiek in Nederland gebeurt.
Een voorbeeld hiervan is stookolie uit Rusland. Deze wordt uit Rusland aangevoerd met kleinere schepen, hier opgeslagen en later met grote schepen vervoerd naar Singapore, de grootste bunkerhaven ter wereld. Vopak heeft dan ook steigers voor de grootste schepen.

Jos Steeman (President Koninklijke Vopak Latijns Amerika) geeft hierna uitleg over wat er vooral in Rotterdam gebeurt bij Vopak Europoort.
Jaarlijks wordt zo’n 40 miljoen ton behandeld op deze terminal, die de grootste is in zijn soort. Europoort beheert ook de olieterminal met de hoedendoos-tank in het Botlekgebied, de Laurenshaven terminal.

Er zijn meerdere terminals van Vopak, of deelneming door Vopak, in het Rijnmondgebied zoals Europoort, Laurenshaven, Botlek, MOT (Maasvlakte Olieterminal) Gate (LNG terminal) en Vlaardingen met vooral eetbare oliën. Daarnaast heeft Vopak in Nederland ook nog terminals in Eemshaven, Amsterdam (de grootste benzinehaven van Europa) en Vlissingen waar 2 jaar geleden een nieuwe terminal is geopend.
Op een vraag over viscositeit van de stookolie antwoordt Jos, dat de stookolie indien nodig verwarmd wordt, omdat stookolie enigszins stroperig is.

Vanuit Europoort zijn er diverse pijpleidingen o.a. naar Schiphol en de luchthavens van Brussel en Frankfurt. Gevraagd wordt of de pijpleidingen ook verwarmd kunnen worden, en of ze gedeeld worden met andere bedrijven. De pijpleidingen kunnen niet verwarmd worden. De pijpleidingen kunnen wel gedeeld worden met andere bedrijven. De pijpleidingen naar de luchthavens zijn de oude pijpleidingen.

In Europoort heeft Vopak 120 tanks met een inhoud van totaal 3,5 miljoen cbm. In die tanks wordt o.a. nafta, stookolie, gasolie, dieselolie en jetfuel opgeslagen.
Naar de Neckarhaven loopt een pijpleiding voor bevoorrading van binnenvaartschepen.
De Europoortterminal is door de grote opslagmogelijkheden en de goede infrastructuur een terminal die goed is voor de handelaren in de diverse goederen, en voor grote olie – en chemiebedrijven. Ook wordt gebruik gemaakt van strategische opslag. Deze wordt regelmatig gecontroleerd en na 3 of 4 jaar ververst.

Op de terminal wordt uitgebreid met het z.g. Midexproject. Hiervoor zijn 8 tanks van ieder 50.000 cbm in aanbouw voor de opslag van jetfuel. In tanks kunnen producten worden gemengd door middel van grote mixers.
De pijpleidingen kunnen o.a. worden gereinigd door zogenaamde ‘pigs’, grote rubberballen die door de leidingen worden gevoerd.
Er loopt over het terrein ongeveer 200 km pijpleiding (grote en kleine). In de grootste tank –  nr. 1045 – kan een Boeing 747 worden geparkeerd (volgens mij doen ze dat echt niet).
De langste steiger is pier 4. De zogeheten Vingerpier, die 650 meter lang is.
 
Veiligheid en calamiteiten
Vopak heeft speciale programma’s voor veiligheid, gezondheid en milieu. Eén maal per jaar wordt er wereldwijd een SHE-dag georganiseerd: Safety – Health – Environment.
Op de terminal zijn checkpoints  waar men zich moet verzamelen bij calamiteiten.
Het bedrijf is voortdurend bezig met opleiden, trainingen en onderzoek.
Het schoonmaken van de tanks gebeurt door externe bedrijven.
Voor blikseminslag zijn de tanks beveiligd met een ringwire systeem, en zijn er schuimleidingen aangebracht. De aanrijtijd van de brandweer is 4 minuten. Al is er is nog nooit een echte blikseminslag geweest.

De concurrentie neemt toe, vooral in een handelsknooppunt als Rotterdam.
Vopak heeft ook terminals in Indonesië, onder andere in Jakarta. De tanks zijn veilig voor aardbevingen. Ook in Eemshaven hebben ze geen problemen ervaren.

Hierna gingen we in de bus voor een rondleiding over de terminal onder leiding van Michel van Dijk (Internal Customer Operations bij Vopak Europoort).

Damp
Er is bijna geen productieverlies door de gesloten systemen, waar de dampen door worden opgevangen. Alleen wanneer ze niet retour kunnen, worden ze verbrand.
Bij binnenkomst van een schip worden de laadarmen verbonden met het schip. Het schip pompt zelf de producten naar de wal.
Bij het beladen van binnenvaartschepen kan damp worden opgevangen met mobiele combusterunits, die de wasem verwerkt, en stankoverlast wordt voorkomen.
Tijdens de rondleiding meerde een vlcc af. Wij konden dus goed zien hoe dat ging. Er is een diepgang van 21 meter.
Naast de tanks staan in de vloeistofdichte tankputten de pompplateaus met geautomatiseerde pijpleidingverbindingen voor de vloeistofoverdracht. Deze worden bestuurd vanuit de controlekamer.
Op de tanks liggen drijvende daken zodat er geen dampen in het milieu kunnen komen.
Voor een nog betere beveiliging en om gebruik te kunnen maken van lichtere drijvende daken zijn op veel tanks ook dômedaken aangebracht.

Koch
Op het terrein van Vopak Europoort is ook een middelgrote raffinaderij gevestigd van Koch Industries Inc. Hier een minder bekende naam, maar in de Verenigde Staten een zeer grote speler, die in Rotterdam lichte aardolieproducten produceert: 9000 vaten (1 vat is 159 liter) per dag. Zij hebben ook een flare voor het verbranden van dampen bij overdruk. Hiervoor moet men eerst toestemming vragen bij DCMR. De betonnen tanks bij de raffinaderij worden gebruikt voor de waterzuivering: 10.000 m3 per uur.
De tanks zijn gebouwd op terpen op een soort zandpalen; er is dus niet geheid.

Bij Vopak Europoort werken 230 werknemers. Voor onderhoud en projecten wordt veel werk door derden verricht.
Een gast merkte op dat ondanks de nieuwbouw en het vele onderhoud, het zo schoon was op de terminal. Dit werd uiteraard in dank aanvaard.
Er worden nog diverse vragen beantwoord, waaronder enkele zeer technische, die hier nauwelijks zijn weer te geven.

Ten slotte danken we heel hartelijk Jan Bert, Jos en Michel voor alle uitleg. En natuurlijk de drie dames van het restaurant, die ons ontvingen met heerlijke koffie.

De terugrit met de bus werd door Wim bekwaam uitgevoerd. Hij leidde ons niet alleen veilig over de terminal (was best knap, want het is geen camping) maar bracht ons ook weer langs de file (en die was knap lang op de A15), over de brug op tijd terug op de Slinge.

ISPS
Ik heb beloofd om nog even ISPS te noemen: International Ships and Ports Facility Security Codes. Dit zijn regels voor internationale beveiliging van schepen en havens opgesteld door IMO (International Maritime Organisation van de Verenigde Naties). Er zijn 3 niveaus.
De regels zijn voorgeschreven na de aanslagen op 9-11-2001 ter beveiliging tegen terroristische aanslagen. Elk bedrijf heeft daarvoor ook een eigen veiligheidsofficier.

Aad Korzilius